Loading ...

Όταν ελευθερώσουμε τη διάνοια μας από τις μυθολογίες της πανάρχαιας, Εβραϊκής Παλαιάς Διαθήκης, η σάρκα και το πνεύμα – καθώς και έννοιες όπως ο άνθρωπος, ο θεός, ο διάβολος, ο Αδάμ και η Εύα, ο όφις κλπ. – αποκτούν ένα νέο, σύγχρονο και επιστημονικό νόημα. Είναι μέσα στις παραμέτρους αυτές, δηλαδή υπό το φως του σύγχρονου και επιστημονικού νοήματος, και μακριά από τις αναχρονιστικές Εβραϊκές προφητείες, που εξετάζονται εδώ η φύση της σάρκας και του πνεύματος – καθώς και η… ταραχώδης σχέση μεταξύ των δύο.

Η σάρκα εδώ είναι το ανθρώπινο σώμα – η φύση του, οι αισθήσεις του, οι ανάγκες του, οι απαιτήσεις του, το μυαλό του… Είναι πολύ εύκολο να καθορίσουμε την έννοια άνθρωπος – χρησιμοποιούμε την ανθρωπολογία, τη κοινωνιολογία, τη ψυχολογία και… αποκαλύπτουμε τον άνθρωπο. Όσον αφορά το πνεύμα, όμως, οι έρευνες μας περιπλέκονται ολίγον. Παρόλο που υπάρχει στον άνθρωπο ένα μέρος του πνεύματος, ένα άλλο μέρος είναι εγκατεστημένο στην ανθρώπινη κοινωνία – στα ήθη και έθιμα, στο κράτος, στη νομοθεσία, στη θρησκεία…

Ναι, το πνεύμα υπάρχει, δυστυχώς, και στη θρησκεία – και εδώ είναι που περιπλέκονται οι έννοιες. Ενώ το πνεύμα ξεκινά σαν καταστάλαγμα της σοφίας, η οποία διέπει την οργάνωση της ανθρώπινης κοινωνίας – και τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων της κοινωνίας – η θρησκεία πήρε το πνεύμα και το έκανε μυστήριο, «περιστερά» και… «άγιο». Για παράδειγμα εδώ, έχουμε τη προ-χριστιανική Αθήνα, όπου οι πρόγονοι μας Έλληνες γιόρταζαν το πνεύμα της δημοκρατικής πόλης τους, υπό τη μορφή της θεάς Αθηνάς – τη θεά της σοφίας – ενώ το θεοκρατικό Βυζάντιο προσκυνούσε την «άγια» σοφία. Εκ πρώτης όψεως, δεν είναι μεγάλη η διαφορά μεταξύ της θεάς Αθηνάς και της «άγιας» σοφίας. Όταν, όμως, συγκρίνουμε τα «άγια» και «ιερά» ευαγγέλια της «άγιας» σοφίας – τα οποία… εχθρεύονται και εκμηδενίζουν την ανθρώπινη διάνοια και σοφία – με τη… δημοκρατική διαλεκτική των Ελλήνων, η διαφορά γίνεται ένα αγεφύρωτο χάσμα.

Όλοι μας αναγνωρίζουμε, ότι σαν μέλη μιας ανθρώπινης κοινωνίας, η… απεριόριστη προσωπική μας ελευθερία υπόκειται σε ορισμένους περιορισμούς – και ότι πρέπει να επιδεικνύουμε σεβασμό προς τους συνανθρώπους μας, αν όχι… αγάπη. Δεν χρειαζόμαστε, λοιπόν, να εξοστρακίζουμε σαν… δαίμονα τον άνθρωπο – και να κάνουμε «αμαρτωλή» την ανθρώπινη σάρκα. Εάν η ανθρώπινη σάρκα είναι αμαρτωλή μια φορά, τότε ο θεός – ο οποίος θεωρείται από μερικούς ως δημιουργός της σάρκας – είναι αμαρτωλός δυο φορές…

Στη σύγχρονη εποχή μας – η οποία αγκάλιασε ολόθερμα τις προ-χριστιανικές, Ελληνικές αξίες της δημοκρατίας, της φιλοσοφίας, της επιστήμης, της τέχνης, του πνευματικού και σωματικού αγώνα – το πνεύμα έχει απολέσει την… αγιότητα του.

Στο κόσμο του Ηράκλειτου, όπου «τα πάντα ρει», ούτε αθάνατοι «άγιοι» υπάρχουν, ούτε… αθάνατοι θεοί. Μαζί με τις υποχρεώσεις προς το κοινωνικό σύνολο – είτε προς το… άγιο πνεύμα και τον θεό – ο άνθρωπος έχει αποκτήσει τα δικά του «ανθρώπινα δικαιώματα». Το ισοζύγιο μεταξύ των υποχρεώσεων και των δικαιωμάτων δεν είναι, βέβαια, πάντοτε ικανοποιητικό, αλλά ο αγώνας για καλυτέρευση ποτέ δεν τερματίζεται…

Στο ποίημα μου που ακολουθεί, παραθέτω τον μακροχρόνιο «πόλεμο» μεταξύ της σάρκας και του πνεύματος.

Η ΣΑΡΚΑ ΚΑΙ ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ

Μια αγάπη ανάμικτη με μίσος.
Ένας φουρκισμένος ανεμοστρόβιλος,
γεμάτος από έλξεις και απωθήσεις.

Αμάλγαμα αβάστακτων καημών
και πανίσχυρων ανταγωνισμών.
Ηφαίστειο με αδηφάγες φλόγες
και παγωμένες, νεκρές στάχτες.

Η ανίκητη, χιλιοπερήφανη Σάρκα,
και το μεγαλειώδες, επιβλητικό Πνεύμα.
(ο καταραμένος διάβολος και ο άγιος θεός…)

Οι δύο μονομάχοι τρίζουν τα δόντια τους,
σφίγγουν καλά-καλά τις γροθιές τους,
και ανταλλάζουν το φλογισμένο βλέμμα τους.

Πρώτα παίρνει σειρά η Σάρκα:

Μη με κοιτάς «αφ’ υψηλού» –
λες-και-πως είσαι ο αφέντης μου!
Μπορεί να είσαι ο «λόγος»,
αλλά σου λείπει η φωνή.

Εγώ είμαι το πολύτιμο βάθρο σου.
Εγώ σου δίνω «σάρκα και οστά».
Χωρίς εμένα δεν υπάρχεις.

Είσαι μια αδειανή εκκλησιά.
Είσαι μια ιδέα κι’ ένα όνειρο.
Αναλογίσου τη μοίρα του Ίκαρου
και χαλιναγώγησε τον εγωισμό σου.
Βάλε λίγο νερό στο κρασάκι σου –
πιες μια σταγόνα από μετριοπάθεια!

Με ανυπομονησία απαντά το Πνεύμα:

Μην υψώνεις τόσο πολύ τη φωνή σου,
για να σκεπάσεις τις αδυναμίες σου!
Μπορεί να είσαι το πολύτιμο βάθρο μου,
αλλά είσαι μονάχα σάρκα και κόκκαλα.

Αποτελείσαι από οξειδωμένα υγρά,
και αζωτούχες ύλες – πρωτεΐνες.
Σκέτες χημικές ουσίες και μεταβολισμοί.
Είσαι, απλώς, μια χούφτα πηλός,
χωρίς την ανεκτίμητη παρουσία μου.
Εγώ σου δίνω την αυτοεπίγνωση.
Εγώ σου δίνω φτερά και φως.
Σε εξανθρωπίζω και σε εκπολιτίζω.
Είμαι η καρδιά και η ψυχή σου!

Τις τελευταίες λέξεις του Πνεύματος
ακολούθησε μια βαριά σιωπή…
Οι δύο μονομάχοι αλληλοκοιτάζονται.
Επανεκτιμούν με ένταση ο ένας τον άλλο
και αναλογίζονται τη μεταξύ τους σχέση.

Αντιμετωπίζουν την ενότητα τους,
και βλέπουν καθαρά τη κοινή τους μοίρα.
Το σπιθοβόλο βλέμμα τους γλυκαίνει πια,
και οι γροθιές τους αρχίζουν να χαλαρώνουν.

Έχουν καταλάβει πως και οι δυο τους
ανήκουν στον ίδιο και μοναδικό χώρο.
Ο σκληρός, θανάσιμος ανταγωνισμός τους,
είναι μπλεγμένος με μια ζωογόνα συνεργασία.

Δεν υπάρχουν εναλλακτικές επιλογές…
Και οι δυο τους διστάζουν για μια στιγμή
(μια μακροχρόνια, ατέλειωτη στιγμή…)
Ταλαντεύονται, τρικλίζουν, σκοντάφτουν.
Στο τέλος, σιωπηρά, σφιχταγκαλιάζονται…

Ανδρέας Κωνσταντινίδης